Hendrikus Goossens (1813-1881)
Jeugd
Geboren
Hendrikus Goossens is op 15 april 1813 in Gennep, Departement de la Roër la Première République geboren en een dag later op 16 april gedoopt. Hendrikus was de derde zoon van Petrus Johannes (Peter) Goossens (1813-1881) en zijn eerste vrouw Maria Kuekens (1779–1925). Hij was geboren midden in de graanoogst, op ‘Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopnemingsdag’. De levensverwachting was laag, voornamelijk omdat er veel kinderen in die tijd stierven aan kinderziekten of zelfs in het kraambed, dan wel als vondeling stierven. Uit onderzoek is gebleken dat de levensverwachting in de middeleeuwen bij geboorte ruim onder de 40 jaar lag, maar als je de twintig had bereikt lag hij al rond de 64 jaar.
School
De 19e eeuw is een tijd geweest van zeer grote vooruitgang, ook op het gebied van opvoeding en onderwijs. Zo werd in de Franse tijd in de Bataafsche Republiek de leerplicht ingevoerd en in het kader van egalité het onderwijs ook nog eens gratis, zodat het lager onderwijs ook voor de minder welgestelden toegankelijk werd. Vanuit Frankrijk groeide ook de overtuiging, dat het onderwijs een zaak van de staat en niet van de kerk was. Alle kinderen moesten onderwezen worden in lezen, schrijven, rekenen, de moedertaal, aardrijkskunde van Frankrijk, kennis der natuur en kennis van de rechten en plichten van mens en staatsburger. Om de kwaliteit van de meesters op te krikken, kwamen er verder kweekscholen voor onderwijzers.
Naast de Franse Revolutie had ook de Industriële Revolutie invloed op het lager onderwijs, want het moest en kon efficiënter. Het hoofdelijk onderwijs, waarbij de meester elke dag slechts beperkt tijd had voor een leerling en de rest zelf bezig moest houden, maakte in 1906 plaats voor het klassikaal onderwijs. Scholen werden ingedeeld in groepen van leerlingen die ongeveer dezelfde leeftijd en ontwikkeling hadden en kregen nu klassikaal uren les. Ook werd het hierdoor eenvoudiger om de orde te handhaven, omdat verveling bij de leerling minder voorkwam. Een andere impuls was het standaardiseren van de spelling. In 1804 publiceerde professor Siegenbeek de "Verhandeling over de Nederduitsche spelling ter bevordering van de eenparigheid in dezelve", een jaar later gevolgd door een "Woordenboek voor de Nederduitsche spelling". Bij besluit van 18 december 1804 werd die regeling door het Staatsbewind van de Bataafse Republiek voor het onderwijs voorgeschreven. Aan de spelling-Siegenbeek heeft het huidige Nederlands ondermeer de schrijfwijze van de lange ij als in (ijzer) te danken.
Toen Harry op de lagere school zat, lag Gennep ondertussen in het Koninkrijk der Nederlanden en had Harry met bovengenoemde veranderingen in het schoolsysteem te maken. Na de lagere school is Harry waarschijnlijk in zijn vaders landbouwbedrijf gaan werken. Dit was al of werd hierna een groot bedrijf, want in 1840, enkele jaren na zijn eigen huwelijk werkten behalve de vader en de twee zonen Arnold en Hendrikus ook een inwonende knecht op de boerderij. Op twaalfjarige leeftijd verloor Harry zijn moeder, nadat na hem nog twee zusjes waren geboren. Het bewijsje links heeft waarschijnlijk gediend als staving van zijn leeftijd, dit in verband met zijn peetschap bij het doopsel van de eerste dochter (Maria) uit het tweede huwelijk van Petrus Goossens. Hendrikus is dus de peter van zijn halfzusje Maria geweest. De laatste regel: “Nat (=natus, hetgeen geboren betekent) 15 Aug 1813” is van de hand van de pastoor, die de bewering veiligheidshalve heeft geverifieerd.
Gennep lag sinds 1795 niet meer in Koninkrijk Pruisen, maar al tijdens zijn geboorte in de Eerste Republiek Frankrijk. Maar ook dit zou niet lang duren, want vanaf 1915 lag het in het (Verenigd) Koninkrijk der Nederlanden waarbij na het Congres van Wenen noord en zuid verenigd werden. Na Belgische afscheiding waren Gennep en Ottersum Belgisch de meest noordelijke gemeenten van het nieuwe koninkrijk België om negen jaar later in 1839 weer Nederlands te worden. Op de vorige pagina een kaart van Gennep uit De Gemeente-Atlas van Nederland. De kaarten voor deze atlas zijn tekende Jacob Kuyper in de jaren 1865-1870.
Familie
Huwelijk
Harry trouwde op 31-jarige leeftijd op 2 of 6 april 1846 de welgestelde Geertruij (Trui) Stoffelen (28), dochter van Hendrik Stoffelen (1775-1845) en Anna Maria Hoenselaers (1776-1833). In de volksmond beter bekent als “Trui van den Heuvel”. Gewoontetrouw vond dit huwelijk plaats op het gemeentehuis en in de parochiekerk van de woonplaats van de bruid, Ottersum. Trui was op 7 februari 1818 in Ottersum geboren. Zes jaar eerder (1840) had Trui door middel van een “schenkingsakte bij het leven” het boerderijtje “De Kroon” in Milsbeek van haar vader Hendrik Stoffelen geschonken gekregen. En enkele jaren ook ingetekend op de kaart van Kuyper.
Na hun huwelijk vestigde het echtpaar Goossens-Stoffelen zich op deze boerderij “de Kroon” op de Milsbeek. Zij kregen de volgende zeven kinderen:
- i. Maria (1847-1902)
- ii. Hendrikus (Harry) (1850-1896)
- iii. Peter (1851-1903)
- iv. Theodorus (1854-1934)
- v. Johannes (1857-1934)
- vi. Catharina (1859-1948)
- vii. Petronella (1862-?)
De jongens werden in de buurt, wellicht in de hele streek, “de Kronse Hend, Dorus, enz.” genoemd. Verder zijn alle jongens na hun leerplichtige leeftijd opgenomen in het boerenbedrijf, dat in de loop der jaren aanmerkelijk was uitgebreid (circa 20 ha) en hiermee een der grootsten was op de Milsbeek. Behalve Petrus, die ongehuwd bleef, trouwden de anderen kinderen.
Gennep, Ottersum en De Kroon op de grens
Het kerkdorp Ottersum en het stadje Gennep delen dezelfde geschiedenis. Zo hebben ze beiden verschillende keren onder een ander bestuur gestaan: Kleefs (1441), Pruisisch (1609), Frans (1794), Nederlands (1815), Belgisch (1830) en weer Nederlands (1839). Vanaf 1540 vluchten protestanten naar Gennep, op de vlucht voor de Spanjaarden. Doordat Gennep ten tijde van de Republiek in de 16de en 17de eeuw niet tot de Republiek behoorde, werd hier in 1660 een protestantse kerk gebouwd uit eigen middelen. Dit in tegenstelling tot de vele andere protestantse kerken van voor 1660. Doorgaans werd een katholieke kerk onteigend en door de protestanten in gebruik genomen. In het Pruisische Gennep was dit onmogelijk, waardoor Gennep heden ten dage de oudste, uit eigen middelen betaalde, protestantse kerk op haar bodem heeft staan. Na het Congres van Wenen wordt besloten dat Pruisen de Maasscheepvaart niet mag beïnvloeden. Met een kanonschot (800 Rijnlands roeden, ca. 3000 m) kijkt men hoe ver Pruisen van de Maas moet komen te liggen. Hierdoor kwamen Gennep en Ottersum binnen het nieuw te vormen Verenigd Koninkrijk der Nederlanden te liggen. Veel bloei kent de stad niet. Pas na de aanleg van de rijksweg Nijmegen-Maastricht in 1845 wordt Gennep beter bereikbaar. Echter je kunt pas spreken van enige bloei, wanneer in 1869 de spoorlijn Boxtel-Wesel door Gennep wordt aangelegd. Deze spoorlijn is lange tijd onderdeel van de kortste route tussen Londen en Moskou. Maar beide gemeenten verschilden ook sterk van elkaar. Gennep was slechts 7 bunder groot en had een compacte woonkern met een beetje industrie en om de kern enkele kleine boerderijen. Ottersum daarentegen had een duidelijk agrarisch karakter en was qua oppervlakte veel groter, namelijk 2.737 bunder. Tot de oude gemeente Ottersum behoorden de dorpen Milsbeek, Ven-Zelderheide en Ottersum, verder de buurtschappen Aaldonk, Dam, De Looi en IJsheuvel, Hekkens en Zelder. Bij de invoering van het metriek stelsel in 1816 is de bunder gelijkgesteld aan 1 hectare of 10.000 m² en naam bunder afgeschaft. Bunder (Latijn: bonnarium; Frans: bonnier) is een oude eenheid van grondoppervlakte, die vaak iets groter was dan een hectare.
De bevolking van gemeente Ottersum was verspreid over een aantal gehuchten; Helderheid, Zelder, Bisterveld, Aaldonk, Milsbeek, IJsheuvel, Hiekkens, Dam, Ven, Panoverheide, De Looi en Looijerheide, een en ander als aangegeven op onderstaande gemeentekaart uit het jaar 1869. Ottersum had maar een industrieel bedrijf, een pottenbakkerij op de Mi1sbeek, die gedurende enkele eeuwen dit als huisnijverheid beoefend
Toen Hendrik 43 jaar oud was stierf zijn vader (27-08-1856).
Oude dag
Hendrik Goossens (68) overleed om zes uur ’s morgens op 3 juli 1881; de overlijdensaangifte (aktenummer 23) op 4 juli werd gedaan door zijn oudste zoon Hendrikus (32) en Johannes van Dijck (31). (12.083 & Registratienummer 28, 1881)
Biografieën van partner en kinderen
Geertruij (Trui) Stoffelen
Zie pagina over Geertruij (Trui) Stoffelen.
i. Maria Goossens
Maria is op 21 februari 1847 te Ottersum geboren. Maria (24) “trouwde in” op de boerderij “De Hel” in de Langstraat door haar huwelijk op 8 februari 1876 met Jan ten Haaf te Milsbeek. Jan was zoon van Willem ten Haaf en Petronella Sanders, landbouwer op de boerderij “de Hel” op de Milsbeek en sedert kort weduwnaar van Theodora Noij. Maria is op 5 september 1904 op de leeftijd van 57 jaar te Milsbeek gestorven.
ii. Hendrik (Harry) Goossens
Harry is op 11 februari 1850 te Ottersum geboren. Harry (34) trouwde op 7 april 1833 met Maria Catharina van Well getrouwd. Harry werd boer op de pachtboerderij “De Repelhof” in Beers. Harry is op 11 juli 1896 op de leeftijd van 47 te Ottersum gestorven.
iii. Peter Goossens
Harry is op 10 mei 1851 te Ottersum geboren. Peter werd koetsier bij een dokter uit Cuijk. Na het huwelijk van zijn broer Dorus keerde hij terug op de ouderlijke hoeve “de Kroon” waar hij ook werkte. Hij bleef ongehuwd en woonde tot zijn overlijden op “de Kroon”. Peter is op 12 september 1903 op de leeftijd van 52 gestorven.
iv. Theodorus (Dorus) Goossens
De derde zoon Dorus is op 4 april 1854 te Gennep geboren. Hij trouwde enkele maanden na het overlijden van zijn moeder op 23 november 1885 met Maria Agatha (Aag) Poos uit Beers. Zij was dochter van Peter Poos en Elisabeth Cloosterman. Theodorus werd de nieuwe boer op “De Kroon”, zijn bijnaam was de Krônse Dorus. Zij waren echter niet geïnteresseerd in het voortzetten van het cafébedrijf. Die interesse had wel zijn broer Jan Goossens en de vergunning werd aan hem over gedragen. Met de Krônse Dorus en zijn vrouw Agatha kwam er wederom een groot gezin op “De Kroon” met maar liefst elf kinderen geboren, zeven zonen en vier dochters:
- i. Hendrika Maria Petronella Goossens (1886-1946)
- ii. Peter Goossens (1887-1962)
- iii. Geertruida Maria Goossens (1889-1916)
- iv. Martinus Peter (Martin) Goossens (1890-1965)
- v. Hendrikus Antonius Geradus (Harry) Goossens (1892-1978)
- vi. Gradus Hubertus Goossens (1893-????)
- vii. Maria Elisabeth (Marie van de Kroon) Goossens (1895-????)
- viii. Anthonius Hendrikus (Toon) Goossens (1897-????)
- ix. Johannes Hendrikus Marie Goossens (1899-1962)
- x. Cornelia Maria Theodora Goossens (1901-????)
- xi. Ludovicus Franciscus Wilhelmus (Willem) Goossens (1905-1964)
Hieronder een foto van het grote gezin. Boven Aag met Wim op haar schoot, Drika, vader Dorus, Truus, Piet en Martien en onder Marie, Corrie, Jan, Harrie, Toon en Grad. Dorus is op 10 maart 1934 op de leeftijd van 79 te Ottersum gestorven.
Zijn vrouw Aag overleed in 1940 . De oude boerderij leed, zoals alle andere woningen in de Bloemenstraat en Milsbeek, behoorlijke oorlogsschade. Het boerderijdeel werd afgebroken en in het kader van de wederopbouw nieuw gebouwd. Het dwarshuis kon gehandhaafd blijven en pronkt nog steeds met het jaartal 1739 in de Bloemenstraat. Van de kinderen die op de boerderij bleven wonen overleed Drika in 1949. Piet en Marie bouwden de boerderij langzaam af. Toen Piet in 1962 overleed bleef Marie alleen in het boerderijtje over en was de boerderij in feite een woonboerderij geworden. Marie was een kranige vrouw die na het overlijden van haar broer Piet nog bijna 20 jaar alleen in het boerderijtje bleef wonen. In 1980 overleed zij als laatste op 85-jarige leeftijd. Er was er geen opvolging van uit de familie Goossens. Via neef notaris Goossens uit Boxmeer werd er in april 1981 een publieke verkoop georganiseerd, natuurlijk in Hotel “De Kroon” in Gennep.
v. Johannes (Jan) Goossens
Jan is op 2 april 1857 te Ottersum geboren. Hij (37) trouwde op 24 april 1894 met Wilhelmina (Mina) Bindels van de boerderij “De Högt “ in de Bloemenstraat. Zij kregen zeven kinderen:
- i. Anna Maria Gertrudis (Marie) (van den Alde Tol) Goossens (1895-1971)
- ii. Hendrikus Hubertus Goossens (1896-1897)
- iii. Gertrudis Johanna (Truus) Goossens (1898-1986)
- iv. Hendrikus Johannes (Harry) Goossens (1900-1986)
- v. Catharina Wilhelmina Francisca Goossens (1902-1987)
- vi. Peter Johannes Franciscus (Piet) Goossens (1906-1990)
- vii. Francisca Cecilia Goossens (1908-1996)
Jan begon even in zuidelijke richting langs de Rijksweg richting Gennep gelegen oude Tol, die toen nog rijkseigendom was, een café. Vooral zijn dochter ‘Marie van den Alde Tol’ werd later een begrip in de gehele regio. Jan is op 11 januari 1934 op de leeftijd van 76 te Gennep gestorven.
Op de foto zijn Jan Goossens en Wilhelmina Bindels 25 jaar getrouwd (24 april 1919). Jan Goossens was geboren in het huis aan de Bloemenstraat waar nu kwekerij van Lent is gevestigd. Toentertijd was het een Café. Wilhelmina Bindels kwam van de boerderij de Högt verderop aan de Bloemenstraat. Het huis is nog steeds bewoond door Bindels. De laatste boer is Frans Bindels geweest Hij is enige jaren geleden vermoord. Langs het bruidspaar links zit Piet Goossens( 1906-1990) de kolenboer van de Nijmeegseweg en rechts zit Marie (1895-1971) die in haar ouders woning de Oude Tol is gebleven. Ze had verschillende bijnamen. o.a. Marie Gruu's (van de kolen) Marie van de le're mem (vert. lege borst!) en Marie van de Alde Tol. Langs Marie zit Mientje Goossens (1902-1987 Onderwijzeres te Ottersum) en geheel rechts haar zuster Truus 1898-1986. Op de voorgrond zit zusje Ciska (1908-1996) getrouwd met Jan Dinnissen. Zoon Harrie zit geheel rechts (1900-1886).
vi. Catharina Goossens
Catharina is op 14 augustus 1859 te Ottersum geboren. Zij (25) is op 15 mei 1885 op met molenaar Gerardus Franciscus Hubertus (Gradus) van de Loo getrouwd. Dit moet een verre nazaat zijn van ambtman ridder Johan von Loë (1405-1476), ook een voorouder van ons. Zij is op 18 september 1948 op de leeftijd van 89 te Ottersum gestorven.
viI. Petronella (Nel) Goossens
Nel is op 4 augustus 1862 te Ottersum geboren en ze (29) is op 3 februari 1892 met Theodorus Hendrikus Hubertus (Thei) Jetten uit Gennep getrouwd. De naam ‘De Kroon’ bleef als horecabedrijf in de familie via dochter Nel Goossens. Haar man was eigenaar van het tegenover het gemeentehuis gelegen café. Deze ging na een modernisering voortaan als “Hotel De Kroon” door het leven, dit als herinnering aan de boerderij/café aan de Bloemenstraat waar Nel was geboren. Nel is op 25 september 1941 op de leeftijd van 79 te Gennep gestorven. Zij hoefde niet meer mee te maken, dat twee jaar later het hotel volledig verwoest zou worden. Helemaal rechts op de foto een nog een klein stukje van het pand te zien.